Checklist | Manipuleren kun je Hanteren

Hoe kun je het zien? Een checklist

is de ander geneigd tot manipuleren?
ben je dat misschien zelf (ook)?
ben je vatbaar voor manipulatie?

1-het opsporen van manipulatie

Deze checklist heeft geen wetenschappelijke waarde. Loop de lijst langs en luister naar je gevoel. En uiteraard is voorzichtigheid gewenst: niet iedere gedraging die hier wordt genoemd, wijst onmiskenbaar op indirecte beïnvloeding, je zult e.e.a. moeten interpreteren met een ‘foutmarge’. In elk geval kun je met wat meer zekerheid nagaan of er sprake van manipulatie door een ander of misschien wel door jezelf.

Deze checklist gaat over wat een manipulator doet.

Hij/zij …

toont zich verbaal zeer geïnteresseerd, maar houdt in zijn gedrag geen rekening met wat je wilt
zegt binnenkort te zullen bellen, maar doet dat niet (de bedoeling is dat jij dat gaat doen)
geeft je ergens ten onrechte de eer van (om je gunstig te stemmen)
gaat zelf met de eer strijken van iets wat jij hebt bereikt
schendt afspraken
neemt plotseling een taak van je over en neemt beslissingen voor je
doet namens jou toezeggingen aan anderen
schept voldongen feiten die consequenties hebben voor anderen
vult je behoeftes en belangen in, vaak als reden voor eigen acties ‘ik moest wel, het is toch in jouw belang om ….’, ‘jij wilde toch zo graag …’
doet alsof zijn ideeën veel belangrijker zijn dan de jouwe
of omgekeerd: suggereert door hem gedefinieerde belangen, normen en waarden van jou bepalend zijn voor wat er moet gebeuren (weer een vorm van gunstig stemmen als voorbereiding)
spreekt vaak normerend, bijvoorbeeld door anderen belachelijk te maken: ‘hoe kan je dat nou denken?’, ‘waarom doe je zo negatief?’, ‘hoe is het mogelijk dat zij …’
roddelt. Dat kan een gewoonte zijn of uit onzekerheid. Het kan ook een bewuste keuze zijn om anderen onzeker te maken
gebruikt iets wat je zelf hebt verteld (een verhaal, een mening, bepaalde woorden), alsof het spontaan in hem opkomt, om daarmee
verwantschap bij jou op te roepen
bekritiseert je publiekelijk, zonder dat hij je eerst zelf heeft aangesproken. Dit kan gebeuren in jou bijzijn of juist niet. Deze manipulatie kan zijn gericht op jou, om je tot meegaandheid te bewegen. Het kan ook zijn dat de boodschap voor anderen is bedoeld: ‘als je het met mij oneens bent, breng ik je in het nauw’
roept externe redenen aan die niet verifieerbaar zijn om eigen keuzes te rechtvaardigen. Bijvoorbeeld: ‘ik ben ineens zo moe, nu kunnen we echt niet …’, ‘ik had het wel beloofd, maar ik kreeg plotseling hoofdpijn’. Er kan natuurlijk ook echt een probleem zijn. Het devies blijft: wees voorzichtig, luister naar je gevoel, maar beschouw dit niet als een definitieve conclusie
mensen die liegen vertonen vaak speciale gedragingen, zo wordt beschreven op een webpagina van het Tijdschrift voor Coaching.

Dan is er nog een aantal kenmerkende gedragingen in reactie op weerstand tegen manipulatie. Een manipulator …

rechtvaardigt eigen acties met ‘ik bedoelde het toch goed’. Wat impliceert: ‘als ik zeg dat ik iets goed bedoel, dan sta ik in mijn recht, doe ik alles goed en duld ik geen kritiek’
uit dreigingen, bijv het beëindigen van de samenwerking
zegt dat je hem wantrouwt
zegt dat je kwaadwillend bent.

Indien deze activiteiten manipulatief zijn bedoeld, hebben ze meestal te maken met de eerste drie fasen van het manipulatieproces: verkennen, week maken, toeslaan. Uitleg daarover staat op de pagina Wat gebeurt er?

Zelftest

U kunt zich natuurlijk uw eigen gedrag vergelijken met de bovenstaande checklists. Als u wilt weten of u geneigd ben tot manipulatie, kunt u ook deze vragen beantwoorden als indicatie:

bent u gewend te vragen wat u wilt op een indirecte manier?
bent u gewend vaak uw zin te krijgen?
lijkt u liever naar een soap op tv dan naar het journaal?
leest u liever een roddelblad dan de krant?
gaat u ervan uit dat anderen meer behoefte hebben om aardig gevonden te worden dan u?
hebt u de neiging gevoelens van irritatie bewust te onderdrukken, om anderen welwillend te stemmen?
bent u het eens met de stelling: je zin krijgen is een kwestie van volhouden en subtiel brutaal zijn?
gebruikt u wel eens uw irritatie als ‘machtsmiddel’?
als u uw zin hebt gekregen, rechtaardigt dit dan naar uzelf, bijvoorbeeld ‘vorige week kreeg de ander zijn zin.’?

Hoe vaker het antwoord JA is, hoe groter de kans dat u geneigd bent tot manipulatie.

Checklist manipulatie

Met deze checklist kunt u beoordelen of uw gedrag in concrete situaties kenmerken heeft van manipulatie:

benoemt u het door u gewenste gedrag van de ander op een indirecte manier? Als u wilt dat Jochem een brood voor u haalt, zegt u dan bijvoorbeeld ‘Een wandeling naar de bakker zou jou heel goed doen’?
als de ander u om duidelijkheid vraagt, draait u er dan omheen? Bijvoorbeeld als Jochem zegt ‘Is het de bedoeling dat ik die wandeling maak om een brood voor je te kopen?’, ontwijkt u dan de vraag?
vindt u dat uw eigen behoeftes belangrijker zijn dan die van de ander?
beschouwt u het ethische aspect van manipulatie als oninteressant?
wordt manipulatie voor u meer aanvaardbaar als de kans groot is dat de ander erop uit is om u te manipuleren?

Hebt u een of meer keren Ja geantwoord? Dan kan uw gedrag in deze situatie kenmerken hebben van manipulatie. De redactie van deze website spreekt daar geen oordeel over uit en vindt het vooral voor u zelf relevant.

Als u nog twijfelt, vergelijk dan het gedrag van uzelf of anderen met de beschrijving op de pagina Wat gebeurt er?

2-vatbaarheid voor manipulatie