Hoe ga je ermee om?

A. Tips voor de neiging van jezelf tot het manipuleren van anderen:

Volg deze checklist:

  1. wat wil ik bereiken door te manipuleren?
  2. weet ik zeker dat manipuleren het meest effectieve middel is om dit doel te bereiken?
  3. is het oké voor mij als de ander ook probeert mij te manipuleren?
  4. behoud ik de verbinding met mezelf door me zo in die ander te verdiepen?
  5. behoud ik het respect voor de ander als die gaat doen wat ik verlang?

Hebt u op vraag 1 geen duidelijk (SMART) antwoord, dan zou mijn advies zijn: niet overgaan tot manipuleren en authenticiteit voorop stellen.

Is op vraag 2, 3, 4 OF 5 het antwoord Nee: idem.

Een meer strikte methode is om na te gaan hoe aanvaardbaar het voor u is om uw belangen door te drukken ten koste van die van de ander. Dit schept een vorm van ongelijkwaardigheid die met ethiek op gespannen voet staat. Bent u van mening dat u door te manipuleren ook de doelen van de ander dient, dan ben ik erg benieuwd hoe u dit hebt vastgesteld. Manipulatie betekent namelijk dat u hier niet transparant over bent en als u dit niet gezamenlijk hebt vastgesteld, handelt u in strijd met het zelfbeschikkingsrecht van de ander.

Een derde methode om de ethische grenzen van indirecte beïnvloeding te bepalen is tijdens TEDx in Utrecht gepresenteerd door Sebastian Deterding en verwoord op het blog Schrijven voor internet van Aartjan van Erkel.

Zoals iedere methode kan manipulatie slagen en falen, wees daarop voorbereid. Zie een mislukking als een leerervaring, dus niet als een vorm van persoonlijk falen. En zeker niet als reden om (meer) geld uit te geven aan cursussen en boeken. Die geven nou eenmaal geen garantie op succes. Al wekken ze misschien wel de verwachting daarvan ;-).

Bij twijfel: bekijk nog even de pagina met voor- en nadelen. Of bekijk het antwoord van beïnvloedingsdeskundige Roberto Cialdini op mijn vraag: hoe voorkom je dat mensen zich achteraf belazerd voelen omdat ze beseffen dat je een trucje hebt toegepast? De kern is natuurlijk: blijf eerlijk.

B. Tips voor omgaan met pogingen tot manipulatie door anderen:

Aan het begin van dit rijtje ligt de nadruk meer op het voorkomen van manipulatie, aan het eind meer op het hanteren ervan.

1-zelfkennis

Wees je bewust van je eigen normen, waarden, ideeën en behoeften. Het gaat met name om begrippen als gelijkwaardigheid, respect, autonomie,  verantwoordelijkheid en transparantie.  Enkele tips hiervoor

  • overdenk wat deze begripen voor jou inhouden. Bijvoorbeeld: betekent respect voor jou in de eerste plaats? Dat kan bijvoorbeeld zijn: beleefdheid (formeel, traditioneel), waardering (positieve gedachten over jou) of vooral eerlijkheid (met ruimte om ook je schaduwkant te laten zien).
  • bij de begrippen die voor jou belangrijk zijn: vraag je af waar voor jou de norm ligt. Wanneer kun je zien of er sprake is van gelijkwaardigheid, respect e.d.?
  • hanteer je deze begrippen voor jezelf op dezelfde manier als voor anderen? Stel je misschien hogere eisen aan je zelf dan aan anderen of minder hoge?
  • leef niet in de ‘illusie van onkwetsbaarheid’. Jij loopt ongeveer net zoveel kans als anderen om te worden geconfronteerd met bijvoorbeeld criminaliteit, brand en manipulatie. Het is menselijk om te denken dat dit alleen anderen overkomt, het is wijs om te beseffen dat het iedereen kan overkomen. En dat preventie veel zinvoller is dan zelfverwijt achteraf.

2-spreek je eigen moed aan

Wees niet bang dat je er niet in zal slagen manipulatie af te weren, meestal geldt de weg van de minste weerstand. Een inbreker die ziet dat hij moeilijk je huis in  komt, dan zal verder gaan. Iemand die merkt dat manipulatie moeite kost, zal ook een alternatief zoeken. Hij probeert het bij een ander of hij probeert iets anders bij jou. Deze website is ervoor bedoeld om dit te stimuleren, zodat degenen die frequent manipulatie toepassen, ontdekken dat ze ook gewoon op een transparante manier kunnen communiceren.

3-stel een doel

Stel en doel en wees daarop gefocust, dan word je niet onnodig afgeremd, afgeleid of uit je koers geduwd. Een doel dat aansluit bij wat jij werkelijk wilt, zorgt dat er een (nieuwe) wereld open gaat, zodat je niet gevangen raakt in gepieker over wat je ‘aanmoet met de situatie’. Stel niet alleen een doel op de korte termijn, maar ook op (middel)lange termijn. Zoals een hoogspringer die niet focust op de lat waar hij overheen moet, maar op een veilige landing, een medaille en een plaats in de recordboeken.

4-stel veel vragen

Dat dwingt een manipulator om snel na te denken over het antwoord (zonder dit te laten merken) en het antwoord ook nog te onthouden. Bijvoorbeeld:

  • als iemand vaak roddelt en je krijgt daar een slecht gevoel bij, vraag dan bijvoorbeeld ‘praat je ook zo over mij?’
  • een heel zinnige vraag is die naar het doel van de ander. Zorg dat je daar een duidelijk beeld van hebt, vergelijk deze informatie met wat de ander doet of zegt en vraag of dit aansluit bij het doel.
  • vraag ook welke normen en waarden voor de ander aanvaardbaar zijn om dit doel te bereiken
  • stel open vragen naar feiten ‘wanneer gebeurde dat voor het eerst?’
  • vraag ook naar de beleving die daarbij hoort ‘hoe vond je dat?’ en zorg dat daarbij meerdere emoties aan bod komen (woede, angst, verdriet e.d.)
  • vraag om een reactie op hypothetische situaties ‘wat zou je ervan vinden als X in een rolstoel terechtkwam?’

Geef niet de indruk dat de ander verantwoording moet afdragen, probeer je vragen te stellen op een argeloze, nieuwsgierige manier.

Lukt het (nog) niet om vragen aan de ander te stellen, stel ze dan in elk geval aan jezelf, zoals:
  • wat kan ik hiervan leren?
  • welke emoties spelen bij mij?
  • hoe erg is het als ik deze strijd aanga en verlies?
  • wat is mijn doel nu?

5-gebruik humor

Een manipulator waant zich meester van de situatie, met name van de impliciete boodschappen daarin. Humor tast die positie aan. Bovendien is humor een emotie, net als bijvoorbeeld verdriet, woede, angst, afschuw. Het aanspreken van emotie zorgt ervoor dat de  ander geen volledige controle heeft over het eigen handelen. Je daagt de ander uit spontaan te zijn en beperkt dus de  mogelijkheden van berekenend opereren.

6-observeer

Neem niet onmiddellijk actie, na de ontdekking dat er (misschien) sprake is  van manipulatie. Er is geen reden voor paniek. Observeer het eerst maar eens. Zelfs als je merkt dat de ander jou voor naïef houdt, laat hem maar even in die waan. Zo verifieer je heel kalm of je vermoedens kloppen en je verzamelt informatie om op een welkgekozen moment het contact te evalueren. Observeren is heel (af)leerzaam.

Als je weet dat je voorlopig met een manipulator te maken hebt, dan kan het zeker geen kwaad notities te maken van je observaties. Alles wat je ziet en hoort kan bijdragen aan deze dossiervorming. Dit is handig voor:

  • ondersteuning van het geheugen
  • bewijsvoering
  • heroverweging van je interpretaties.

7-neem verantwoording

Jij bent verantwoordelijk voor je eigen daden, gedachten, gevoelens en behoeften. De ander voor de zijne of hare. Als iemand zichzelf tegenover jou in de nesten heeft gewerkt is het niet primair jouw taak een oplossing te vinden.

Laat ook zien dat je verantwoording neemt. Maak duidelijk waarover je zelf  beslissingen neemt en op welke punten je open staat voor overleg. Erken ook de grenzen van de ander ‘het is  mijn zaak niet als jij …’

Als je ziet dat iemand anders  gemanipuleerd wordt, bepaal dan of je  daarin een verantwoordelijkheid voor jezelf ziet. Misschien wil hij zijn eigen boontjes doppen, misschien zoekt hij steun. In het laatste geval: kijk wat je kunt en wilt bieden.

8-maak het speels

Zie manipulatie niet als oorlog, maar als een obstakel dat overwonnen kan worden om de kwaliteit van het contact te verbeteren. Of als uitdaging. Zo blijf je constructief en voorkom je dat je woede of je teleurstelling de overhand krijgen.

9-combineer assertiviteit met compassie

Ook al ben je woedend, zeg bijvoorbeeld:

  • “Ik zou het zeer waarderen als je zoiets voortaan met mij overlegt, dan is de kans veel groter om een keuze te maken die voor beiden voordelig is.”
  • “Ik kan geen verantwoording nemen voor een door jou gemaakte keuze, ik hoop dat je je kunt voorstellen dat ik er ook niet blij mee ben.”
  • “Ik kan niet meegaan op het spoor dat je nu bewandelt.”
  • “Als je zegt …, dan klopt dat. Maar ….”
  • “Jij weet ook dat ….”
  • laat merken dat je eerdere uitspraken en handelingen van betrokkene paraat hebt in je geheugen
  • verwerk af en toe een oordeel in je uitspraken “Dat is wat mij betreft wel/niet goed/mooi/leuk/verstandig/aardig/…”
  • “Ik beluister hierin dat je het belangrijk vindt om … Klopt dat?”

Meer over behoeftes (laatste punt), zie de motieven bovenaan de pagina Wat gebeurt er?

Door te vragen naar behoeftes, bereik je het volgende:

  • je streeft naar openheid, waardoor de kansen op een succesvolle manipulatiepoging kleiner worden
  • je schept vertrouwen dat er mogelijk een win-winsituatie bestaat waardoor de neiging om te manipuleren zal afnemen
  • je wijst de ander op zijn verantwoordelijkheid op te komen voor zijn behoeftes
  • je schept ruimte voor jezelf om daarna ook je eigen behoeftes ter sprake te brengen.

Als mensen merken dat je constructief reageert op destructief gedrag, loop je de kans dat ze je soft vinden, ‘een doetje’. Voor sommigen zal dat werken als een rechtvaardiging om brutaal te worden: omdat je niet ‘protesteert’ denken ze dat het heel gemakkelijk is om hun zin te krijgen. Tegelijk zal het grootste deel van hen op onbewust niveau bewondering voor je krijgen, daarmee neemt de kans toe dat ze open staan voor beïnvloeding door jou. Onderken de signalen daarvan en gebruik ze.

10-stuur aan op win-winsituaties

Houd voor ogen dat er heel vaak win-winsituaties te bedenken zijn. Zelfs geweld en ander ongewenst gedrag kan voortkomen uit behoeftes die je zelf heel goed herkent. Ze zijn alleen vervormd geraakt in de fixatie dat er maar één manier is om ‘je zin te krijgen’. Als u ervaart dat de ander voor 1 procent goedwillend is en voor 99 procent kwaadwillend, dan nog is het effectiever die ene procent te vergroten dan te vechten tegen die 99.

Dit is ook de kern van een aantal tips op de website Briskmagazine (bij dit e-zine voor ondernemers is aanmelden gratis, maar wel verplicht). Deze tips gaan over het voorkomen van politieke spelletjes in organisaties, met onder meer: voorkom stel doelen, geef iedereen de ruimte deze doelen te behalen en beperk de bureaucratie.

11-zorg voor jezelf

Als je vaak het idee hebt te worden gemanipuleerd, kan sprake zijn van een negatieve gewoonte doordat je bepaalde gedragingen van anderen toestaat of interpreteert. Symptomen hiervan zijn dat je je onzeker voelt en dat je nog onzekerder wordt als je bedenkt dat je dit anders wilt aanpakken. Enkele tips hiervoor:

  • overweeg wat het gevolg is als er niets verandert: wat gebeurt er en wat voel je daarbij?
  • schets het verloop van het proces in een voor jou logische volgorde in een concreet voorbeeld:
    • het begint met een Gebeurtenis, bijvoorbeeld iemand zegt iets tegen je
    • dat roept een Gedachte bij je op, zoals een vooronderstelling, een mening of het idee dat je verplicht bent, bijvoorbeeld ‘als ik dat (niet) doe, word ik uitgesloten’
    • dan ontstaat een Gevoel, misschien paniek?
    • vervolgens doe je toch iets wat je niet van plan was ‘je trapt er weer in’: dit is de fase Gedrag
    • geef tot slot hiervan het Gevolg.
  • als dit vooruitzicht niet prettig voor je is, bedenk dan een positieve ontwikkeling van de situatie, dus een uitkomst die prettig of in elk geval aanvaardbaar voor je is
  • bedenk vervolgens welke keuze van jou zelf deze gewenste situatie (iets) dichterbij zou brengen
  • bedenk wat je ervan weerhoudt om deze stap te zetten en zoek daar een oplossing voor. Meestal is dat een gedachte, bijvoorbeeld ‘dit kan ik niet maken’ of ‘hij zal het toch niet begrijpen’. Een oplossing kan dan zijn het veranderen van deze gedachte, bijvoorbeeld door advies te vragen aan iemand ‘kan jij me helpen om te zorgen dat hij het begrijpt’
  • bedenk hoe je een gebeurtenis kunt scheppen die je de gedachte in het vorige punt wat milder te maken, dus minder stellig. Bijvoorbeeld: ‘met het advies dat ik heb gekregen, kan ik de situatie een positieve draai geven’
  • zet nu de stappen nog even in chronologische volgorde in het betreffende proces:
    • Gebeurtenis: een situatie die vroeger gewoon gebeurde, ga je mede beïnvloeden. Bijvoorbeeld, je zegt tegen jezelf: ‘vorige keer gebeurde …, ik wil graag dat het deze keer anders gaat, namelijk …’
    • Gedachte: je beseft dat je door het beïnvloeden van de gebeurtenis de kans vergroot op een bevredigende uitkomst
    • Gevoel: het idee dat dit kan, maakt je enthousiast
    • Gedrag: je gebruikt je enthousiasme om de voorgenomen stappen daadwerkelijk te zetten
    • Gevolg: beschrijf concreet het positieve resultaat.
  • als er nog iets mankeert aan de logica of de wenselijkheid van de bovengenoemde vijf stappen, begin dan opnieuw
  • nu in de praktijk: voer het plan uit en waardeer iedere mislukking omdat je ervan leert. Blijf opgewekt en houd je doel voor ogen.

En …

Vertrouw altijd op je eigen gevoel. Zegt je gevoel dat er iets niet klopt? Neem dat serieus en wees voorzichtig. Zegt je gevoel dat het licht op groen staat? Ook dat is een belangrijk signaal.

Tot slot enkele algemene tips:

  • maak een afweging van de voor- en nadelen zoals deze gelden binnen jouw normen, waarden en principes, met behulp van informatie op de pagina’s Waarom wel of niet? en Wanneer is manipulatie toelaatbaar?
  • gebruik de checklist op de pagina Is dit manipulatie?
  • gebruik de stappen op de site Hoedoe in het antwoord op de vraag Hoe ga ik assertief om met manipulatie?
  • besef dat een manipulator altijd bepaalde motieven en verwachtingen heeft die zelden of nooit voor honderd procent destructief zijn, ook al lijkt dat zo. Hierop inspelen kan gebeuren door de ander, al is het maar voorlopig, te beschouwen als ‘lastig’, zie bijvoorbeeld de website Leren.nl hierover
  • de bovenstaande tips zijn in eigen beheer ontwikkeld. U vindt nog veel meer andere tips op de pagina En verder? met links.

Zorgt die overmaat aan tips dat je door de bomen het bos niet meer ziet en je niet weet waar je moet beginnen, probeer dan deze aanpak:

  • kies uit de overvloed aan tips eentje uit die aanspreekt omdat deze past bij jou als individu en bij de situatie die je ervaart. Pak die tip op en kijk wat er gebeurt. Bevalt het goed, neem er dan een tweede tip bij. Bevalt het niet, vervang dan die eerste door een andere tip en ga zo door
  • zie dit als een vorm van onderzoek, een interessante leerervaring, niet als een hindernisbaan
  • dit onderzoek kun je ook in gedachten doen ‘wat zou er kunnen gebeuren als ik voortaan zeg …’
  • stel als doel dat je deze situaties leert hanteren, dus niet dat je jezelf wapent tegen een specifieke manipulator
  • kijk of je via deze website of op andere manieren aan meer informatie kunt komen die je aanspreekt. Een boek, een filmpje op youtube, een training, een coach, …

Succes.

Just another WordPress site